همان طور که میدانید مغز ما از شبکه‌ای به هم پیوسته از سلول‌های عصبی به نام نورون تشکیل شده است. کوچک شدن یا آتروفی Atrophy مغز اغلب به دو صورت پیشروی می‌کند در حالت اول به صورت آتروفی عمومی بوده که تمامی کره مغز را تحت الشعاع قرار می‌دهد و نورون‌ها و اتصالات و پیوستگی بین آن‌ها شروع به از بین رفتن می‌کنند. اما در حالت دوم آتروفی کانونی نام دارد که تنها بخش‌هایی از مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. از عوامل و علت کوچک شدن مغز (آتروفی مغز) می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علت کوچک شدن مغز
- افزایش سن
- در برخی موارد بیماری‌های عفونی مانند HIV
- انسفالیت یا التهاب مغز
- هرپس سیمپلکس HSV
- سکته مغزی
- بیماری آلزایمر، پارکینسون و یا هانتینگتون
- ضربه و یا آسیب به مغز، تومور مغزی
- بیماری خود ایمنی MS
- بیماری مادرزادی فلج مغزی CP
- بیماری‌های زمینه‌ای پزشکی
یکی از عوامل تاثیر گذار بر روی آتروفی مغز سطح بالای آمینواسید هموسیستئین است که خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش می‌دهد در همین راستا محققان نقش ویتامین B را در تنظیم سطوح هموسیتئین بررسی کردند و با توجه به آزمایش‌های صورت گرفته بر روی ۲۷۱ نفر دریافتند که درمان با قرص ویتامین B اثرات قابل توجهی بر روی سطح هموسیستئین در خون داشت و آن را تا ۲۲. درصد کاهش داد.
در حقیقت وقتی وارد میانسالی می‌شوید مغز شما با روش‌های قابل اندازه گیری تغییر می‌کند و اندازه کلی مغز در سنین ۳۰ یا ۴۰ سالگی شروع به کوچک شدن می‌کند و با رسیدن به سن ۶۰ سالگی میزان کوچک شدن آن افزایش می‌یابد.
کوچک شدن مغز نیز در همه نواحی مغز به یکباره اتفاق نمی‌افتد و برخی از نواحی بیشتر از سایرین کوچک می‌شوند. با افزایش سن لایه بیرونی و چروکیده مغز نازک‌تر می‌شود به ویژه در لوب جلویی که اعمال حافظه، احساسات، حل مساله، تعامل اجتماعی و عملکرد حرکتی را پردازش می‌کند. نازک شدن می‌تواند در قسمت‌هایی از لوب گیجگاهی که در پشت گوش قرار دارد قابل توجه باشد، این قسمت به افراد جهت درک کلمات، خواندن، نوشتن، و ارتباط کلمات با معانی آن‌ها کمک می‌کند.
جالب است بدانید قسمت‌هایی از مغز که در دوران نوجوانی به بلوغ می‌رسند، اولین قسمت‌هایی هستند که در دوران پیری شروع به کوچک شدن می‌کنند در واقع آخرین قسمت‌هایی از مغز که با بزرگ‌تر شدن رشد می‌کنند، اولین قسمت‌هایی هستند که در سنین پیری کوچک می‌شوند.
بخش‌هایی از مغز که منقبض و کوچک می‌شوند حاوی رشته‌های عصبی مهمی هستند که اطلاعات را از مغز به بقیه بدن، نخاع و مجددا به مغز منتقل می‌کنند، در ادامه با کوچک شدن مغز، ارتباط و پیوستگی که بین نورون‌ها وجود دارد کمتر شده و سیستم‌های انتقال دهنده عصبی که اطلاعات را از مغز به قسمت‌های دیگر بدن مخابره می‌کنند، تغییر می‌کنند که در نتیجه عوارض متعددی به دنبال دارد.
حتی افراد مسن سالم نیز ممکن است مواردی همچون مشکلات حافظه، مشکل در یادآوری کلمات، یادگیری مطالب جدید، کندی در انجام فعالیت‌های روزانه، کاهش جریان خون در مغز را تجربه کنند.
_همان طور که میدانید هیچ راهی برای متوقف کردن پیری و افزایش سن وجود ندارد.
چه طور از کوچک شدن مغز در پیری جلوگیری کنیم؟
شواهد نشان می‌دهد برخی تغییرات سبک زندگی ممکن است به محافظت از مغز در برابر زوال ناشی از افزایش سن کمک کند. ورزش منظم یکی از راهکارهای موثر برای جلوگیری از کوچک شدن مغز است. محققان دانشکده پزشکی بوستون با تحقیق بر روی ۱۲۰۰ بزرگسال دریافتند افرادی که در دهه ۴۰ زندگی خود آمادگی جسمانی ضعیفی داشتند تا زمانی که به سن ۰ سالگی می‌رسند حجم مغز به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
علاوه بر این نوسانات فشار خون می‌تواند به عروق کوچکی که در مغز در برابر چنین تغییراتی آسیب پذیر هستند، آسیب برساند. تحقیقات نشان می‌دهد ورزش منظم، داشتن یک رژیم غذایی سالم غنی از آنتی اکسیدان، میوه جات و سیزیجات و کم کلسترول، کنترل قند خون، اجتناب از چربی‌های ترانس، دوری از استرس، معاشرت با دیگران، اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف الکل می‌تواند روند زوال مغز را کاهش دهد.
اینکه آیا کوچک شدن مغز کشنده است یا خیر به میزان آسیب و محل آسیب به مغز بستگی دارد همچنین علائم آتروفی نیز بسته به اینکه کدام قسمت از مغز تحت تاثیر قرار گرفته متفاوت است.
آیا آتروفی مغز درمان دارد؟
برای درمان آن نیاز است که از روش‌هایی همچون مشاوره، گفتار درمانی، فیزیوتراپی کمک گرفت و اگر علت کوچک شدن مغز عفونت باشد باید از داروهای شیمیایی استفاده کرد. این نوع درمان‌ها سبب به کارگیری بخش‌های مختلف مغز و افزایش فعالیت‌های مغزی می‌شود.
همچنین برای افرادی که دچار بیماری فشار خون و یا کلسترول بالا هستند پزشکان داروهای رقیق کننده خون، عوامل کاهش دهنده کلسترول و داروهای ضد فشار خون را جهت پیشگیری از سکته مغزی تجویز می‌کنند.
داروهای مورد استفاده برای درمان بیماری آلزایمر مانند آریسپت (دونپزیل) Aricept (donepezil) ممکن است به کند کردن روند آتروفی کمک کند.
علائم کوچک شدن مغز
- تشنج
- آفازی مجموعه‌ای از علائمی است که مربوط به درک محیط پیرامون می‌باشد و می‌تواند بر روی خواندن، نوشتن، صحبت کردن و یا درک گفتار دیگران تاثیر گذار باشد
- ضعف در حافظه و تفکر
- مشکلات حرکتی
- عدم درک مفاهیم
- توهم و ناتوانی در انجام امور روزانه
از عوارض کوچک شدن مغز نیز می‌توان به متکی شدن به دیگران برای انجام کارهای ساده، افسردگی، ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران اشاره کرد.
