بیماری پارکینسون نوعی اختلال عصبی بوده که با تجزیه نورونها در ناحیهای از مغز که مسئول اعمال حرکتی است همراه است.
از علائم شاخص و بارز این بیماری لرزش در دستان، سر و کندی حرکت است. از علل اصلی این بیماری میتوان به جهشهای ژنتیکی در سلولها، افزایش سن و قرار گرفتن در معرض سموم اشاره کرد. که در ادامه مقاله به علت، علائم و درمان آن می پردازیم.
بیماری پارکینسون چیست
پارکینسون نوعی اختلال پیش رونده عصبی است که به صورت عمده بر روی حرکات فیزیکی فرد تاثیر میگذارد. بیماری پارکینسون هم در مردان و هم در زنان بروز میکند اما این احتمال حدود ۵۰% در مردان بیشتر است. افزایش سن یکی از عوامل تاثیر گذار و زمینهساز این بیماری میباشد و گرچه اکثر افراد مبتلا به پارکینسون برای اولین بار در سن ۶۰ سالگی به این بیماری مبتلا میشوند اما حدود ۵ تا ۱۰ افراد مبتلا به پارکینسون قبل از ۵۰ سالگی به آن مبتلا میشوند.
بیماری پارکینسون زمانی اتفاق میافتد که سلولهای عصبی در گرههای قاعدهای مغز، ناحیهای که حرکت را کنترل میکند دچار اختلال شده یا میمیرند. همچنین این سلولهای عصبی ماده شیمیایی دوپامین را نیز تولید میکنند و هنگامی که نورونها میمیرند یا دچار اختلال میشوند دوپامین کمتری تولید میشود که سبب مشکلات حرکتی پارکینسون میشود.
علاوه بر این، این افراد پایانههای عصبی تولید کننده هورمون نوراپی نفرین( پیام رسان شیمیایی اصلی سیستم عصبی سمپاتیک) که مسئول عملکردهای بدن مانند ضربان قلب و فشار خون است را از دست میدهند. این موضوع برخی ویژگیهای غیر حرکتی بیماری پارکینسون، مانند خستگی، فشار خون نامنظم، کاهش حرکت غذا در دستگاه گوارش، افت ناگهانی فشار خون زمانی که فرد از حالت نشسته یا دراز کشیده بایستد را توجیه میکند.
علت بیماری پارکینسون
به صورت دقیق مشخص نیست اما برخی از موارد پارکینسون ارثی به نظر میرسد، و برخی از آنها را میتوان در جهشهای ژنتیکی خاص مشاهده کرد در بیشتر موارد نیز این بیماری به صورت تصافی رخ میدهد. در حال حاضر نیز بسیاری از محققان بر این باورند که بیماری پارکینسون ناشی از ترکیبی از عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض سموم است.
بیماری پارکینسون چهار علامت اصلی لرزش در دستها، بازوها، پاها، فک یا سر/ سفتی اندامها و تنه/ کندی حرکت که ناشی از کندی مغز در انتقال دستورات لازم به قسمتهای مختلف بدن است/ اختلال در تعادل که گاهی منجر به زمین خوردن میشود/ از دیگر علائم جانبی نیز میتوان به افسردگی، تغییرات خلقی و عاطفی/ مشکل در بلع، جوین و صحبت کردن/ از دست دادن بویای/ مشکلات خواب/ تغییرات بینایی/ فشار خون پایین/ مشکل ادراری یا یبوست/ مشکلات پوستی/ اختلالات خواب اشاره کرد.
علائم اولیه بیماری پارکینسون
این بیماری مانند سایر بیماری ها همچون ام اس و آلزایمر علائمی دارد که نشانههای بروز تدریجی این بیماری در فرد شامل موارد زیر است:
- در ابتدا ممکن است افراد لرزش خفیفی را احساس کنند
- در بلند شدن از صندلی مشکل داشته باشند
- ممکن است سرعت صحبت کردن کاهش پیدا کند و به آرامی صحبت کنند
- دست و خط و نوشتن در این افراد کند میشود و نوشتهها تنگ و کوچک به نظر میرسد
- افراد مبتلا به پارکینسون اغلب دچار یک راه رفتن پارکینسونی میشوند و در راه رفتن تمایل به خم شدن به جلو، برداشتن گامهای سریع و کوچک و کاهش تاب دادن بازوها دارند.
- پیچ خوردگی عضلانی، اسپاسم یا گرفتگی عضلات
در اواسط بیماری نیز علائم شروع به بدتر شدن میکنند و از دست دادن تعادل و زمین خوردن بیشتر میشود، انجام کارهای روزمره مانند حمام کردن، لباس پوشیدن سختتر میشود و انجام آنها بیشتر طول میکشد. در مرحله بعدی نیز ایستادن و راه رفتن سختتر میشود و ممکن است فرد به یک واکر برای ایستادن نیاز داشته باشد و در مراحل پیشرفتهتر نیز فرد برای رفت و آمد به ویلچر و مراقبتهای پرستاری نیاز دارد.
تشخیص بیماری پارکینسون
در حال حاضر هیچ آزمایش خونی برای تشخیص موارد غیر ژنتیکی بیماری پارکینسون وجود ندارد و تشخیص این بیماری تنها بر اساس سابقه پزشکی فرد و معاینات عصبی صورت میگیرد همچنین بهبود پس از شروع مصرف دارو نیز از علائم مهم بیماری پارکینسون است. مکانیسم عمل داروهای پارکینسون نیز بر اساس افزایش سطح دوپامین در مغز و کنترل علائم غیر حرکتی فرد است.
در این بیماری علائم و سرعت پیشرفت بیماری در بین افراد، متفاوت است و برخی اوقات حتی افراد علائم اولیه این بیماری را با افزایش سن و اثرات پیری اشتباه میگیرند. در بیشتر موارد نیز هیچ آزمایش پزشکی نیز برای تشخیص قطعی بیماری وجود ندارد بنابراین تشخیص دقیق آن دشوار است.
درمان بیماری پارکینسون
درمان پارکینسون معمولا داروی لوودوپا است که سلولهای عصبی از این ماده برای ساختن دوپامین استفاده میکنند تا منابع رو به کاهش مغز را تامین کنند. معمولا این دارو همراه با کاربیدوپا استفاده میشود کاربیدوپا از برخی از عوارض جانبی داروی لوودوپا مانند تهوع، استفراغ، فشار خون پایین، بی قراری جلوگیری میکند یا آنها را کاهش میدهد البته تمام این داروها بنا به تشخیص پزشک متخصص مغز و اعصاب تجویز میشوند همچنین نباید بدون اطلاع پزشک مصرف این داروها را قطع کرد.
از داروهای دیگری با مکانیسم عملهای متفاوت مانند کمک به سلولهای عصبی برای ساخت دوپامین/ مسدود کردن آنزیمی که دوپامین را در مغز تجزیه میکند/ ایجاد اثرات مشابه دوپامین در مغز برای کمک به بیماران مبتلا به پارکینسون استفاده میشود.
از دیگر درمانهای پارکینسون برای افرادی که به خوبی به داروها پاسخ نمیدهند تحریک عمیق مغز یا DBS ممکن است مناسب باشد. DBS یک روش جراحی است که از طریق جراحی الکترودها را در مغز کاشته و آن را به یک دستگاه الکتریکی کوچک جای گذاری شده در قفسه سینه متصل میکند، این دستگاه و الکترودها به گونهای مغز را تحریک میکنند که سبب کاهش و یا قطع حرکات پارکینسون مانند لرزش، کندی حرکت و سفتی میشود.
همچنین برای کمک به علائم پارکینسون ممکن است از درمانهای دیگری مانند درمانهای فیزیکی، گفتار درمانی، رژیم غذایی سالم، انجام ورزش برای تقویت عضلات و بهبود تعادل استفاده شود.
