صرع نام عمومی یک اختلال در مغز است .عموماً اگر کسی در طول زندگی خود دو یا چند بار دچار حمله تشنج شود، برای او بیماری صرع تشخیص داده میشود. بیماری صرع بر اساس علائم و نشانههای هنگام وقوع حمله صرع، به انواع گوناگون تقسیم میشود. در این مقاله به شناخت بیشتر بیماری صرع پرداخته ایم.
صرع یا epilepsyچیست
صرع اختلالی در سیستم عصبی مرکزی است که در آن مغز فعالیت غیرطبیعی دارد و باعث تشنج یا رفتارهای غیرطبیعی، حسهای غیرطبیعی و گاهی از دست دادن هوشیاری میشود.
افرادی که مبتلا به صرع هستند، به علت افزایش فعالیت الکتریکی مغز که منجر به اختلال در سیستم پیام رسانی میان سلولهای مغزی میشود، تشنجهای مکرر را تجربه میکنند.
با اینکه علائم تشنج ممکن است هر قسمتی از بدن را درگیر کند، اختلالات الکتریکی مربوط به همهی آنها در مغز اتفاق میافتد. محل اختلالات الکتریکی، نحوهی گسترش آن، مقداری از مغز که تحت تاثیر قرار میگیرد و مدت زمانی که طول میکشد، در تعریف نوع تشنج و تاثیر آن بر فرد نقش مهمی دارند.
علائم و نشانه های صرع چیست
علائم و نشانههای تشنج شامل موارد ذیل می باشد :
- بیهوشی یا گیجی موقت
- حملات خیره شدن
- حرکات ناگهانی غیرقابل کنترل در بازو یا پاها
- از دست دادن هوشیاری یا توجه
- علائم روانی مانند ترس و اضطراب
- افتادن ناگهانی و بدون دلیل
- جویدن های ناگهانی و بدون هیچ دلیل
- پلک زدن های ناگهانی
- تشنج بدون تب
انواع صرع
بیماری صرع دارای انواع مختلفی است که عبارتند از:
صرع کوچک :
صرع کوچک در کودکان اتفاق می افتد و موجب خواهد شد که کودک برای چند ثانیه مات و مبهوت باقی بماند. در این حالت کودک واکنشی نشان نخواهد داد و هوشیار نمی شود و بعد از چند ثانیه کودک به حالت عادی بر می گردد. این نوع از صرع معمولاً با نوار مغزی تشخیص داده می شود.
صرع بزرگ:
شخص بدون هشدار یا علائم قبلی، ناگهان دچار سفتی در عضلات خود می شود و به زمین می افتد. سپس فرد دچار تشنج شده و تکان های غیرارادی برای مدت ۱ الی ۲ دقیقه طول خواهد کشید. بعد از چند دقیقه عضلات شل می شود و ممکن است فرد دچار بی اختیاری ادرار شود.
صرع کانونی یا غیر منتشر :
هنگامی که تشنج در یک ناحیه از مغز باشد، به آن تشنج کانونی گفته می شود.
صرع کانونی ساده :
در این نوع تشنج هوشیاری فرد از بین نمی رود. امکان دارد فرد تصویر، بو، احساس، مزه یا صدای اشیاء اطراف به گونه دیگری تجربه کند. این نوع از تشنج می تواند منجر به پرش ناخواسته اعضای بدن مانند دست ها و پاها و علائم حسی خود به خودی مانند مورمور شدن، سرگیجه و یا نورهای خیره کننده خواهد شد.
صرع کانونی کامپلکس:
این نوع تشنج هوشیاری و آگاهی را از بین خواهد برد و می تواند موجب شود هوشیاری برای دوره ای از بین برود. این تشنج ها می تواند باعث به حرکات خیره کننده و بی هدف از جمله چرخش دست ها، جویدن، بلعیدن یا راه رفتن دایره وار می شود.
صرع تونیک:
این نوع ازصرع می تواند منجر به سفت شدن عضلات شود. این تشنجات عموما بر روی عضلات پشت، بازوها و پاها تاثیر میگذارد و منجر به افتادن فرد بر روی زمین می شود.
صرع کلونیک:
این نوع از صرع با حرکات ریتمیک و پرشی عضلات رابطه دارد که بر روی گردن، صورت و دست ها تاثیر می گذارد.
صرع میوکلونیک:
این نوع از تشنج به صورت پرش های کوتاه مدت و ناگهانی دست ها و پاها ظاهر خواهد شد.
صرع آتونیک:
این نوع از تشنج موجب از دست رفتن کنترل عضلات خواهد شد.
صرع تونیک – کلونیک:
تشنجات تونیک – کلونیک یا گراندمال منجر به از دست دادن هوشیاری، سفتی و لرزش بدن و گاهی از دست دادن کنترل مثانه یا گاز گرفتن زبان انجام شود.
عوامل موثر در ابتلا به صرع
بیماری صرع ممکن است ناشی از مواردی که در ادامه میآید، باشد:
ژنتیکی و مادرزادی: برخی از انواع صرع در خانوادهها اتفاق میافتند، در این موارد ممکن است که اثرات ژنتیکی وجود داشته باشد. امروزه محققین برخی از انواع صرع را با ژنهای خاصی مرتبط دانسته اند، اما برای اغلب افراد، ژنها تنها بخشی از علت صرع هستند.
ضربه به سر: ضربه به سر ناشی از تصادف ماشین یا سایر حوادث میتواند باعث صرع شود.
بیماریهای مغزی: بیماریهای مغزی که باعث آسیب به مغز میشوند، مانند تومورهای مغزی یا سکتهها، میتوانند باعث صرع شوند.
بیماریهای عفونی: بیماریهای عفونی، مانند مننژیت و انسفالیت ویروسی(عفونت بافت مغز با ویروس ها) میتوانند باعث صرع شوند.
آسیبهای پیش از تولد: پیش از تولد، نوزادان به آسیبهای مغزی که میتواند با فاکتورهای مختلفی مانند عفونت مادر، تغذیهی نامناسب یا کمبود اکسیژن ایجاد شوند، حساس هستند.
اختلالات تکاملی: صرع میتواند گاهی با اختلالات تکاملی مانند اوتیسم و نوروفیبروماتوز مرتبط باشد.
دمانس: دمانس میتواند خطر ابتلا به صرع در بالغین مسن را افزایش دهد.
تشنج در کودکان: تبهای بالا در کودکی گاهی میتواند با تشنج مرتبط باشد. کودکانی که به علت تب بالا تشنج میکنند معمولا دچار صرع نمی شوند. خطر صرع در صورتی که کودک تشنج طولانی مدت داشته باشد، بیماری دیگری در سیستم عصبی داشته باشد یا سابقه خانوادگی صرع داشته باشد، افزایش مییابد.
تشخیص بیماری صرع
برای تشخیص بیماری صرع پزشک متخصص مغز و اعصاب در ابتدا لازم است که تست ها و آزمایش های متعددی روی بیمار انجام دهد که این تست ها و آزمایش ها عبارتند از :
معاینه نورولوژیک:در این روش پزشک متخصص مغز و اعصاب عملکردهای مغزی، توانایی حرکتی و رفتاری بیمار را مورد بررسی قرار می دهد.
سی تی اسکن :در این روشبرای تهیه تصاویر از مغز از اشعه ایکس استفاده می شود. در سی تی اسکن(CT) اتفاقات غیرطبیعی مغز که ممکن است باعث ابتلا به بیماری صرع شوند بررسی می گردد .
اسپکت:در صورتی که منطقه دقیق شروع تشنج در مغز به وسیله ام آر آی یا EEG مشخص نشود از روش اسپکت استفاده می گردد در این روش فعالیت جریان خون توسط یک نقشه سه بعدی با جزئیات ایجاد میشود.
ام آر آی:در این روش با استفاده از امواج مغناطیسی و رادیویی تصاویر و جزئیات مغز ثبت می گردد.
پت:در روش پت برای دیدن مناطق فعال مغز و تعیین بخش های غیر طبیعی مقدار بسیار کمی از ماده رادیو اکتیو و سیاهرگ فرد بیمار تزریق می شود.
نوار مغز یا EEG:رایج ترین تستی که روی فرد بیمار برای تشخیص بیماری انجام می شود، نوار مغز است. در این تست الکترودهایی به جمجمه فرد بیمار متصل میگردد این الکترودها فعالیت های الکتریکی مغز را ثبت می نمایند.
درمان بیماری صرع
تشنج های صرعی در بیشتر موارد با دارو درمانی کنترل می شوند. در کنار دارو درمانی رعایت رژیم غذایی نیز می تواند موثر باشد. در برخی موارد که در آن دارو و برنامه غذایی موثر نبوده اند، عمل جراحی ممکن است استفاده شود. نوع درمان تجویز شده توسط متخصص مغز و اعصاب به چند فاکتور مهم بستگی دارد از جمله شدت و دفعات تشنج ها و همچنین سن، سلامت عمومی فرد بیمار و سابقه پزشکی آن و همچنین تشخیص دقیق نوع صرع نیز برای تعیین نوع درمان، مهم و حیاتی است.